Ένα ισορροπημένο καθημερινό πρόγραμμα μπορεί προκαλέσει ριζικές αλλαγές στο σώμα, στο μυαλό και στο πνεύμα μας. Μια μελετημένη ρουτίνα θέτει τα απαραίτητα θεμέλια για την ευημερία μας. Μα πάνω από όλα είναι υπεύθυνη για την αρμονία των καθημερινών σωματικών και πνευματικών δραστηριοτήτων μας, είναι το βασικό συστατικό για έναν φυσιολογικό Κιρκάδιο Ρυθμό.

Τι είναι ο Κιρκάδιος Ρυθμός όμως ; Ο κιρκάδιος ρυθμός (Αγγλικά: circadian rhythm) είναι μια οποιαδήποτε βιολογική διαδικασία που παρουσιάζει ενδογενή περιοδική μεταβολή στη διάρκεια ενός 24ώρου. Αυτός ο ρυθμός ορίζεται από ένα κιρκάδιο ρολόι και έχει παρατηρηθεί σε πολλούς ζωντανούς οργανισμούς, όπως σε φυτά, ζώα, μύκητες και κυανοβακτήρια. Παρόλο που οι κιρκάδιοι ρυθμοί είναι ενδογενείς, προσαρμόζονται στο τοπικό περιβάλλον από εξωγενείς παράγοντες, πιο σημαντικός από τους οποίους είναι το φως της ημέρας. Ο όρος κιρκάδιος προέρχεται από την λατινική φράση «circa diem» που σημαίνει «κατά τον κύκλο, κατά τη διάρκεια μίας ημέρας».

Η γιόγκα παίζει σημαντικό ρόλο στην ρύθμιση αυτού του βιολογικού ρολογιού, αφού σκοπός της είναι η εναρμόνιση όλων των ποιοτήτων που έχουμε ως άνθρωποι. Η εναρμόνιση των καθημερινών εξωτερικών και εσωτερικών μας δραστηριοτήτων, είναι και αυτή που θα μας προσφέρει μια γαλήνια και ειρηνική ζωή. Όταν επιτυχείς να ζήσεις σε αρμονία με τον κιρκάδιο  ρυθμό του σώματος σου, τότε η ενέργεια σου διαχέεται ισότιμα και ισόποσα παντού.

Τα πάντα ζουν σύμφωνα με αυτόν τον ρυθμό, μιάς και η ζωή στη γη προσαρμόζεται καθημερινά στην περιστροφή του πλανήτη μας και τα όντα έχουν αποκτήσει από μία «θεϊκή πρόνοια», τους κιρκάδιους ρυθμούς που τα βοηθούν να προηγηθούν και να προσαρμοστούν στο ρυθμό της κάθε μέρας. Τα παραδείγματα πολλά, ειδικά στο ζωικό βασίλειο, όπως η μετανάστευση της πεταλούδας μονάρχης, οι λειτουργίες της μέλισσας ή η χειμερία νάρκη στα αρκτικά ζώα. Όλα βασίζονται στην εξατομικευμένη λειτουργία του κιρκάδιου ρυθμού που λειτουργεί σαν βιολογική πυξίδα. Η ζωή μας ολόκληρη έχει σχέση με όλα αυτά, αλλά γίνονται αυτόματα και μας είναι έμφυτα πια. Όπως η διάθεση μας ανάλογα με τις εποχές, η διάθεση  μας ανάλογα με την θέση του ηλίου, η έμμηνος ρύση, οι 9 μήνες εγκυμοσύνης κλπ.

Όλοι «ακούμε» και «χορεύουμε» σε αυτόν τον ρυθμό, αλλά η ηλικία μας παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στο πως αντιλαμβανόμαστε την ρυθμικότητα του. Τα μωρά μέχρι και τους πρώτους μήνες της ζωής τους δεν έχουν ανεπτυγμένο κιρκάδιο ρυθμό με αποτέλεσμα να έχουν και ακανόνιστο ύπνο. Οι έφηβοι βιώνουν μια αλλαγή στον κιρκάδιο ρυθμό τους, γνωστή ως καθυστέρηση φάσης, με λίγα λόγια μπορεί να μην νιώσουν κούραση μέχρι πολύ αργά το βράδυ. Ενώ οι ενήλικες έχουν έναν αρκετά συνεπή κιρκάδιο ρυθμό εάν ακολουθούν υγιεινές συνήθειες στην καθημερινότητα τους και στοχεύουν σε επτά έως εννέα ώρες ύπνου κάθε βράδυ. Τι συμβαίνει όμως σε όσους για κάποιον λόγο πάνε κόντρα σε αυτό το ρολόι; Είτε γιατί απορρυθμίζεται από αστάθμητους παράγοντες όπως είναι η δουλειά ή υγεία, είτε από προσωπικές επιλογές όπως το άστατο ωράριο, ξενύχτι ή ακραίες ψυχικές μεταβολές. Ο κύκλος του ύπνου σε μη φυσιολογικές ώρες (22:00-7:00) μπορεί να ταράξει αυτές τις φυσικές λειτουργίες, αφού έτσι  ελέγχονται  ο μεταβολισμός, η λειτουργία της πέψης, η αρτηριακή πίεση , η σωματική θερμοκρασία, η παραγωγή ορμονών και οι γνωστικές λειτουργίες.

Πώς απορυθμίζεται;

 Βραδινές βάρδιες εργασίας ή εκτός ωραρίου. Βάρδιες εργασίας με ακανόνιστο ωράριο.

Ταξίδια που εκτείνονται σε μια ή περισσότερες διαφορετικές ζώνες ώρας.

Ένας τρόπος ζωής που ενθαρρύνει τις βραδινές ώρες ή τις πρώτες ώρες αφύπνισης.

Φαρμακευτικές αγωγές.

Στρες. Διαταραχές ψυχικής υγείας.

Προβλήματα υγείας όπως εγκεφαλική βλάβη, άνοια, τραυματισμοί στο κεφάλι ή τύφλωση.

Κακές συνήθειες ύπνου, όπως έλλειψη προγράμματος ύπνου, φαγητό ή ποτό αργά το βράδυ, παρακολούθηση οθονών πολύ κοντά στην ώρα του ύπνου ή μη άνετος χώρος ύπνου.

Πώς θα το ρυθμίσετε και πάλι;

Προσπαθήστε να τηρείτε μια καθημερινή ρουτίνα κάθε μέρα.

Περάστε χρόνο σε εξωτερικούς χώρους όταν έχει φως έξω για να αυξήσετε την ενέργειάς σας και να μπορέσετε να είστε σε εγρήγορση.

Κάντε αρκετή καθημερινή άσκηση – γενικά συνιστάται είκοσι ή περισσότερα λεπτά αερόβιας άσκησης.

Κοιμηθείτε σε περιβάλλον που προάγει την ξεκούραση με σωστό φωτισμό, άνετη θερμοκρασία και υποστηρικτικό στρώμα.

Αποφύγετε το αλκοόλ, την καφεΐνη και τη νικοτίνη τις βραδινές ώρες.

Απενεργοποιήστε τις οθόνες σας πολύ πριν τον ύπνο και δοκιμάστε να ασχοληθείτε με κάτι αναλογικό, όπως να διαβάσετε ένα βιβλίο.

Μην κοιμάστε αργά το απόγευμα ή πολύ αργά το βράδυ.

Σε αυτό το σημείο έρχεται η γιόγκα και η αγιουρβέδα * να μας συντονίσουν και να μας βοηθήσουν. Μέσα στα αρχαία κείμενα της ιατρικής τέχνης της αγιουρβέδας, υπάρχουν ολόκληροι κατάλογοι για καθημερινές ρουτίνες, που σκοπό τους έχουν να μας ρυθμίσουν με μια πιο αρμονική ζωή. Η Dinacharya είναι μια αγιουβερδική μέθοδος όπου βασίζεται στους φυσικούς κύκλους και δραστηριότητες του ανθρώπινου σώματος. Αυτή η σοφή ρουτίνα θα ισορροπήσει την καθημερινότητα σου και θα λειτουργήσει θετικά στην υγεία σου. Καθώς η μέρα προχωρά και οι εποχές αλλάζουν, ο ανθρώπινος οργανισμός δέχεται και αυτός επιρροές και τα Doshas του μεταβάλλονται από  Vata σε Pitta και Kapha**. Εάν δεν πάρουμε τα κατάλληλα μέτρα ώστε να προσαρμοστούμε σε αυτές τις αλλαγές, θα υπάρξει σίγουρα εσωτερική ανισόρροπια που ίσως καταλήξει σε ένα χαμηλό ανοσοποιητικό. Η αγιουβέρδα έχει χωρίσει την ημέρα σε περιόδους των 4 ωρών όπου αντίστοιχα κυριαρχούν οι ποιότητες των vata, pitta και kapha.

Πρωινή  Dincharya: 6.00  -10:00 : Kapha

Πρωινό ξύπνημα αρκετά νωρίς πριν την Ανατολή (4:00-6:00). Κατά προτίμηση στις 5:00.

Πιες 2 χλιαρά ποτήρια νερό.(500 ml)

Πήγαινε τουαλέτα μέσα στην πρώτη ώρα που ξυπνάς.

Καθάρισε τα δόντια και την γλώσσα σου.

Πιες ένα αφέψημα από κανέλα, τζίντζερ και λεμόνι.

Κάνε μια ρινική πλύση με 2-4 σταγόνες νερό.

Κάνε 30-45 λεπτά μια πρωινή πρακτική στην γιόγκα.

5-10 λεπτά Pranayama*** και διαλογισμό****.

Ένα πρωινό μασάζ με ζεστό λάδι είναι απαραίτητο.

Ένα ζεστό μπάνιο.

Μια μικρή ποσότητα πρωινού γεύματος ανάλογα με τις ανάγκες και την όρεξη σου.

Δεκατιανή Dincharya – 10.00 – 14:00: PITTA

Το μεσημεριανό γεύμα είναι το πιο σημαντικό της ημέρας. Μακριά από κινητά και τηλεόραση εκείνη την ώρα.

Ένας μικρός περίπατος για 10-15 λεπτά είναι ότι χρειάζεται.

Απογευματινή   Dincharya – 14:00-18:00 : VATA

Μια ήρεμη πρακτική εξάσκηση στην γιόγκα για 15-20 λεπτά με εύκολες πόζες.

10 λεπτά Pranayama & διαλογισμός.

Βραδυνή Dincharya – 18:00-22:00- KAPHA

Ένα ελαφρύ και ζεστό δείπνο.

Κοιμήσου νωρίς γύρω στις 22:00.

Μια ώρα πριν τον ύπνο κάνε ένα απαλό μασάζ στις παρούσες σου με ένα χλιαρό λάδι μασάζ.

Σε περίπτωση αϋπνία κατανάλωσε ένα ζεστό γάλα με λίγο κάρδαμο.

10-15 λεπτά Pranayama & Διαλογισμού θα σου προσφέρουν έναν ποιοτικό ύπνο.

* Η Αγιουρβέδα (η επιστήμη της ζωής)είναι ένα από τα πιο παλαιά επιστημονικά ιατρικά συστήματα του κόσμου, με πανάρχαιες αναφορές κλινικής εμπειρίας.

** Τα κλασσικά κείμενα της αγιουρβέδα πρεσβεύουν πως κάθε ανθρώπινη οντότητα διαθέτει ορισμένο ποσοστό πέντε βασικών στοιχείων τα οποία και είναι: ο αιθέρας, ο αέρας, η φωτιά, η γη και το νερό, αυτά αποτελούν κατά κάποιο τρόπο τα δομικά υλικά ενός οργανισμού. Από αυτά τα στοιχεία προέρχονται τρεις ενέργειες (γνωστά στην αγιουρβέδα και ως doshas) η αέρινη-vatta, η πύρινη-pitta και η υδάτινη-kapha οι οποίες και αποτελούν τη δυναμική έκφραση των προαναφερόμενων πέντε στοιχείων και δύνανται να αλλάξουν τις αναλογίες αυτών, καθορίζοντας τελικά τη φύση του εκάστοτε οργανισμού.

*** Η Πραναγιάμα είναι η γιογκική πρακτική της αναπνοής και μας μαθαίνει πώς να ελέγχουμε την αναπνοή και την  (πράνα) ενέργεια, η οποία είναι η ζωτική δύναμη.

**** Ο διαλογιζόμενος εισέρχεται σε μια κατάσταση αυξημένης εγρήγορσης, εστιασμένης προσοχής και εσωτερικής σιγής, η οποία μπορεί να βιωθεί σε οποιαδήποτε στιγμή της καθημερινότητάς μας, χωρίς να απαιτεί ειδικές προϋποθέσεις απομόνωσης, ειδικών στάσεων του σώματος, διατροφής, θρησκευτικών πεποιθήσεων, κ.ά.

Παναγιώτης Κοντογιώργος.